Τι είναι το άγχος;
Το άγχος / στρες τα τελευταία χρόνια επηρεάζει σημαντικά τη ζωή και την καθημερινότητά μας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πια έχει γίνει τρόπος ζωής και συνήθεια. Έχει αποδειχθεί σε σχετικές έρευνες ότι το στρες σχετίζεται με την εμφάνιση διαφόρων ψυχικών και ψυχοσωματικών διαταραχών. Το στρες είναι μια πολυσύνθετη έννοια και είναι πολύ δύσκολο να καθοριστεί ένας σαφής και συγκεκριμένος ορισμός. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι:
- Το στρες/άγχος είναι ένας μηχανισμός προετοιμασίας του οργανισμού για να αντιμετωπίσει μία κατάσταση «κινδύνου» (πραγματικού ή φανταστικού). Με το άγχος κινητοποιούνται όλα τα σωματικά συστήματα του οργανισμού έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η αντιμετώπιση της απειλής και, κατ’ επέκταση, η επιβίωσή του. (Χρηστίδης, 2001)
Το στρες είναι το σύνολο των νευροφυσιολογικών αλλαγών που συμβαίνουν στον οργανισμό όταν «απειλείται» ή «κινδυνεύει» από κάποιο ερέθισμα ή κατάσταση.
Τα στρεσογόνα ερεθίσματα μπορούν να είναι
– φυσικά
– ψυχικά ή συναισθηματικά
– πραγματικά ή φανταστικά
και να προέρχονται τόσο από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό περιβάλλον του ατόμου. (Χρηστίδης, 2001)
Οι φυσικοί στρεσογόνοι παράγοντες αντιπροσωπεύουν αλλαγές ξαφνικές ή όχι, στο εσωτερικό ή εξωτερικό περιβάλλον, ενώ οι τεχνητοί ή νοητικοί ή γνωστικοί στρεσογόνοι παράγοντες αντιπροσωπεύουν απειλές και κινδύνους που παράγονται ύστερα από νοητικές διεργασίες και εκφράσεις του «εγώ».
Δηλαδή το άγχος επιστρατεύει δικαιολογημένα όλο τον οργανισμό προκειμένου να προστατέψει τον εαυτό του από κάποια πραγματική απειλή (μία φυσική καταστροφή, άγριο ζώο, ληστής με πιστόλι κτλ) που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου. Σε περίπτωση όμως που το άτομο έχει «καταγράψει/ καταχωρίσει» εσφαλμένα ως απειλή μια συνθήκη, ή έναν άνθρωπο, ή ένα περιβάλλον (π.χ. το ασανσέρ, το αεροπλάνο, το αφεντικό, ακόμα και μια σκέψη κτλ), τότε ο εγκέφαλο δεν μπορεί να ξεχωρίσει την πραγματική απειλή από την φανταστική, και θεωρεί ότι και η φανταστική απειλή είναι εξίσου επικίνδυνη για την ακεραιότητά του, για την ζωή του. Και κάθε φορά που το άτομο είναι εκτεθειμένο στον φανταστικό στρεσογόνο ερέθισμα (π.χ. το εργασιακό μας περιβάλλον) το σώμα επιστρατεύεται με τον ίδιο τρόπο όπως θα το έκανε σε μια πραγματικά απειλητική κατάσταση. Τότε ο μηχανισμός του άγχους επιστρατεύεται εσφαλμένα και επιβαρύνει τόσο την σωματική, όσο και την ψυχική υγεία του ατόμου. Ενώ στην πραγματική συνθήκη η απειλή είναι συγκεκριμένη (π.χ. ένα λιοντάρι) και το άτομο την αντιλαμβάνεται, στην φανταστική συνθήκη η απειλή είναι αόριστη και μη αναγνωρίσιμη πολλές φορές, αλλά ακόμα και να είναι συγκεκριμένη (π.χ. το ασανσέρ) το άτομο βιώνει τόσο έντονα συμπτώματα που δεν δικαιολογούνται από την συνθήκη και αυτό παρερμηνεύεται. Η διέγερση αυτή δεν έχει εκτόνωση, δηλαδή το άτομο θέλει να τρέξει αλλά δεν μπορεί ή δεν πρέπει, ή θέλει να παλέψει, αλλά με ποιόν;
Το άγχος που ενεργοποιείται από φανταστικούς, μη απειλητικούς για τη ζωή του ατόμου παράγοντες, είναι το άγχος που βλάπτει την υγεία μας.
Η εκπαίδευση στην διαχείριση του άγχους στοχεύει στην:
1. Αναγνώριση των απειλών που εσφαλμένα ενεργοποιούν τον μηχανισμό του άγχους.
2. Στην τροποποίηση και την εκ’νέου «καταχώρηση» του στρεσογόνου ερεθίσματος ως μη απειλητικό για τη ζωή του ατόμου
3. Στην εκπαίδευση στην διαχείριση και των έλεγχο των σωματικών συμπτωμάτων και σωματική διέγερση, έτσι ώστε το άτομο να έχει τον πλήρη έλεγχο του εαυτού του.
Η νευροφυσιολογία του στρες
Τι είναι το στρες; Ο εγκέφαλος είναι το κορυφαίο όργανο του Νευρικού Συστήματος το οποίο ελέγχει τα πάντα. Μέσω του νευρικού και ενδοκρινικού συστήματος ο εγκέφαλος ελέγχει όλες τις εκούσιες και ακούσιες λειτουργίες του οργανισμού όπως π.χ. ομοιόσταση, μεταβολισμός, αντιδράσεις κλπ., αλλά επίσης «παράγει νου» και σχετίζεται με όλες τις γνωστικές λειτουργίες όπως σκέψεις, μνήμη, ομιλία, διάθεση κτλ. (Χρηστίδης, 2001)
Το Νευρικό μας Σύστημα αποτελείται από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και από το Περιφερικό Νευρικό Σύστημα. Ο ρόλος του Νευρικού Συστήματος είναι να αντιλαμβάνεται τις μεταβολές που συμβαίνουν στο εσωτερικό ή εξωτερικό περιβάλλον του οργανισμού, να επεξεργάζεται αυτές τις πληροφορίες ως προς την σημασία τους για την επιβίωση του οργανισμού και να αντιδρά ανάλογα.
Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ) περιλαμβάνει τον Εγκέφαλο και το Νωτιαίο μυελό\
ΚΝΣ = Εγκέφαλος + Νωτιαίος Μυελός
Ενώ το Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (ΠΝΣ) αποτελείται από το:
- Σωματικό (Εκούσιο) Νευρικό Σύστημακαι από το
- Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα.
ΠΝΣ = Σωματικό + Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα
Το Σωματικό Νευρικό Σύστημα ή το Εκούσιο Νευρικό Σύστημα ελέγχει τις αισθήσεις και τις κινήσεις μας.
Ενώ το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (ΑΝΣ) ελέγχει ακούσια όλες τις αυτόματες λειτουργίες του οργανισμού όπως την λειτουργία της καρδιάς, της αναπνοής, της πέψης κ.α. και περιλαμβάνει δύο κλάδους:
- Το Συμπαθητικό Νευρικό Σύστημα (ΣΝΣ) και
- Το Παρασυμπαθητικό Νευρικό Σύστημα. (ΠΝΣ)
ΑΝΣ = Συμπαθητικό + Παρασυμπαθητικό Νευρικό Σύστημα
Το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα εμπλέκεται στην εκδήλωση οποιουδήποτε μοντέλου συμπεριφοράς, όπως στην οποιαδήποτε λειτουργία και επικοινωνία με το περιβάλλον. Το ΑΝΣ είναι υπεύθυνο για την διατήρηση της εσωτερικής ομοιοστασίας του οργανισμού.
Το Συμπαθητικό Νευρικό Σύστημα (ΣΝΣ) ευθύνεται για την διέγερση όλων των συστημάτων του οργανισμού (εκτός των τριών που διεγείρει το ΠΝΣ). Επίσης προετοιμάζει το σώμα για ανάληψη έντονης δραστηριότητας (περίπτωση έκτακτης ανάγκης, αντίδραση «φυγής ή πάλης») προκαλώντας αύξηση του καρδιακού ρυθμού και του ρυθμού της αναπνοής, αλλά και μείωση της λειτουργίας του πεπτικού συστήματος.
Το Παρασυμπαθητικό Νευρικό Σύστημα (ΠΝΣ) ευθύνεται για την κινητοποίηση και την καλή λειτουργία του αναπαραγωγικού, του πεπτικού και του ανοσοποιητικού συστήματος και επίσης συμβάλλει στην χαλάρωση όλων των υπολοίπων συστημάτων.
Αφήστε μια απάντηση