Ο φόβος της αποτυχίας

Ο φόβος της αποτυχίας ….

  “και αν δεν πετύχει, τι θα σημαίνει αυτό για μένα?”

Όλοι μας θέλουμε να είμαστε “πετυχημένοι” και οι περισσότεροι προσπαθούμε πολύ για να πετύχουμε τα όνειρά μας, τους στόχους μας. Στην πορεία όμως, κάποιες φορές, ερχόμαστε αντιμέτωποι με καταστάσεις που βιώνουμε ως αποτυχίες ή ως κακή επίδοση και συχνά αδυνατούμε να το διαχειριστούμε και καταρρέουμε. Πολλές φορές δεν θέλουμε καν να ξαναπροσπαθήσουμε, προκειμένου να μην αντιμετωπίσουμε και πάλι την αποτυχία και όταν το κάνουμε, Ο φόβος της αποτυχίας επηρεάζει την απόδοσή μας.

 

Οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουμε την κακή επίδοση ή την  αποτυχία με την προσωπική αδυναμία και ανεπάρκεια. Τι είναι όμως τελικά αυτό που μας κάνει να αντιλαμβανόμαστε και συνεπώς να βιώνουμε κάτι ως επιτυχία ή αποτυχία? Έρευνες έχουν αποδείξει ότι το αίσθημα επιτυχίας ή αποτυχίας δεν συνδέεται άμεσα με το επίτευγμα καθαυτό. Αντιθέτως, το ίδιο επίτευγμα μπορεί άλλοτε να οδηγήσει σε αίσθημα επιτυχίας και άλλοτε σε αίσθημα αποτυχίας, όχι μόνο σε διαφορετικά άτομα αλλά συχνά και στο ίδιο άτομο. Συνεπώς, κάτι μεσολαβεί σ ’αυτή τη σχέση και αυτό είναι οι προσδοκίες του ατόμου για το αποτέλεσμα. Από τι εξαρτώνται όμως οι προσδοκίες αυτές και τι είναι αυτό που μας κάνει να αποφεύγουμε συχνά δραστηριότητες που προσδοκούμε ότι μπορεί να αποτύχουμε?

Ο εγκέφαλός μας δεν λειτουργεί πάντα προς όφελός μας. Οι βαθύτερες πεποιθήσεις που διέπουν συχνά τη σκέψη μας και τη συμπεριφορά μας είναι δυσλειτουργικές και άκαμπτες, αλλά ο εγκέφαλός μας τις ασπάζεται ως δεδομένες, εκτός και αν δώσουμε εντολή για συνειδητή αλλαγή.

Ο φόβος της αποτυχίας…ένας φαύλος κύκλος…

Όταν η πεποίθηση που έχουμε ότι πρέπει να είμαστε πάντα τέλειοι και πετυχημένοι, έρθει σε επαφή με μια πραγματικότητα διαφορετική, άγνωστη ή δύσκολη, τείνει να μας δημιουργεί προβλήματα, ακριβώς επειδή κινδυνεύει να μην επιβεβαιωθεί.  Αρχίζουμε τότε να ανησυχούμε ότι θα κάνουμε λάθη, πράγμα που το ερμηνεύουμε ως στέρηση ικανοτήτων, το οποίο με τη σειρά του αυξάνει τα επίπεδα άγχους και έντασης. Το άγχος και η ένταση όμως, μειώνουν την απόδοσή μας, πλήττουν την μνήμη μας και την ικανότητα μας να είμαστε δημιουργικοί και να έχουμε αναλυτική σκέψη και κριτική ικανότητα. Παράλληλα, όταν εστιάζουμε υπερβολικά στο να κάνουμε τα πράγματα τέλεια δεν αναλαμβάνουμε εύκολα πρωτοβουλίες, εστιάζουμε περισσότερο στο πώς να αποφύγουμε λάθη και αποτυχίες και λιγότερο στις ενέργειες που πρέπει να εκτελέσουμε. Έτσι, εγκλωβίζουμε τον εαυτό μας σε έναν φαύλο κύκλο…

Ο φόβος της αποτυχίας έγκειται στην αποφυγή των αρνητικών-φτωχών αποτελεσμάτων και συνεπειών της επίδοσής μας. Συχνά, σχετίζεται με έναν βαθύτερα κρυμμένο φόβο, αυτόν της μη ανταπόκρισης στις προσδοκίες και τα standards  των γονιών μας, έτσι όπως μας είχαν τεθεί στην παιδική μας ηλικία. Σε κάθε περίπτωση, ο φόβος της αποτυχίας έχει τις ρίζες του σε υποθέσεις που κάνουμε για το τι σκέφτονται άλλοι για εμάς και μπορεί να έχει τις ακόλουθες μορφές:

-ο φόβος της αρνητικής κοινωνικής αξιολόγησης

-ο φόβος της γελιοποίησης

-ο φόβος του να απογοητεύσουμε τους άλλους

Μία επανατοποθέτηση μας απέναντι στην κακή επίδοση ή αποτυχία ωστόσο, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη για να αντιληφθούμε ότι η αποτυχία σε κάτι δεν αποτελεί το τέλος μιας διαδρομής, αλλά αντιθέτως έναν απαραίτητο σταθμό του ταξιδιού μας. Είναι μέρος μιας διαδικασίας μάθησης που μας βοηθάει στο να αυξήσουμε τις πιθανότητες να φτάσουμε στο στόχο μας απλά και μόνο επειδή δράσαμε με κατεύθυνση το στόχο μας. Το μόνο που κανείς χρειάζεται να κάνει είναι να δεχτεί ότι δεν είναι τέλειος και να δώσει το δικαίωμα στον εαυτό του να αποτύχει.

Όλοι μας θέλουμε να είμαστε “πετυχημένοι” και οι περισσότεροι προσπαθούμε πολύ για να πετύχουμε τα όνειρά μας, τους στόχους μας. Στην πορεία όμως, κάποιες φορές, ερχόμαστε αντιμέτωποι με καταστάσεις που βιώνουμε ως αποτυχίες ή ως κακή επίδοση και συχνά αδυνατούμε να το διαχειριστούμε και καταρρέουμε. Πολλές φορές δεν θέλουμε καν να ξαναπροσπαθήσουμε, προκειμένου να μην αντιμετωπίσουμε και πάλι την αποτυχία και όταν το κάνουμε, ο φόβος της προηγούμενης αποτυχίας επηρεάζει την απόδοσή μας.

Οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουμε την κακή επίδοση ή την  αποτυχία με την προσωπική αδυναμία και ανεπάρκεια. Τι είναι όμως τελικά αυτό που μας κάνει να αντιλαμβανόμαστε και συνεπώς να βιώνουμε κάτι ως επιτυχία ή αποτυχία? Έρευνες έχουν αποδείξει ότι το αίσθημα επιτυχίας ή αποτυχίας δεν συνδέεται άμεσα με το επίτευγμα καθαυτό. Αντιθέτως, το ίδιο επίτευγμα μπορεί άλλοτε να οδηγήσει σε αίσθημα επιτυχίας και άλλοτε σε αίσθημα αποτυχίας, όχι μόνο σε διαφορετικά άτομα αλλά συχνά και στο ίδιο άτομο. Συνεπώς, κάτι μεσολαβεί σ ’αυτή τη σχέση και αυτό είναι οι προσδοκίες του ατόμου για το αποτέλεσμα. Από τι εξαρτώνται όμως οι προσδοκίες αυτές και τι είναι αυτό που μας κάνει να αποφεύγουμε συχνά δραστηριότητες που προσδοκούμε ότι μπορεί να αποτύχουμε?

Ο εγκέφαλός μας δεν λειτουργεί πάντα προς όφελός μας. Οι βαθύτερες πεποιθήσεις που διέπουν συχνά τη σκέψη μας και τη συμπεριφορά μας είναι δυσλειτουργικές και άκαμπτες, αλλά ο εγκέφαλός μας τις ασπάζεται ως δεδομένες, εκτός και αν δώσουμε εντολή για συνειδητή αλλαγή.

Ο φόβος της αποτυχίας…ένας φαύλος κύκλος…

Όταν η πεποίθηση που έχουμε ότι πρέπει να είμαστε πάντα τέλειοι και πετυχημένοι, έρθει σε επαφή με μια πραγματικότητα διαφορετική, άγνωστη ή δύσκολη, τείνει να μας δημιουργεί προβλήματα, ακριβώς επειδή κινδυνεύει να μην επιβεβαιωθεί.  Αρχίζουμε τότε να ανησυχούμε ότι θα κάνουμε λάθη, πράγμα που το ερμηνεύουμε ως στέρηση ικανοτήτων, το οποίο με τη σειρά του αυξάνει τα επίπεδα άγχους και έντασης. Το άγχος και η ένταση όμως, μειώνουν την απόδοσή μας, πλήττουν την μνήμη μας και την ικανότητα μας να είμαστε δημιουργικοί και να έχουμε αναλυτική σκέψη και κριτική ικανότητα. Παράλληλα, όταν εστιάζουμε υπερβολικά στο να κάνουμε τα πράγματα τέλεια δεν αναλαμβάνουμε εύκολα πρωτοβουλίες, εστιάζουμε περισσότερο στο πώς να αποφύγουμε λάθη και αποτυχίες και λιγότερο στις ενέργειες που πρέπει να εκτελέσουμε. Έτσι, εγκλωβίζουμε τον εαυτό μας σε έναν φαύλο κύκλο…

Ο φόβος της αποτυχίας έγκειται στην αποφυγή των αρνητικών-φτωχών αποτελεσμάτων και συνεπειών της επίδοσής μας. Συχνά, σχετίζεται με έναν βαθύτερα κρυμμένο φόβο, αυτόν της μη ανταπόκρισης στις προσδοκίες και τα standards  των γονιών μας, έτσι όπως μας είχαν τεθεί στην παιδική μας ηλικία. Σε κάθε περίπτωση, ο φόβος της αποτυχίας έχει τις ρίζες του σε υποθέσεις που κάνουμε για το τι σκέφτονται άλλοι για εμάς και μπορεί να έχει τις ακόλουθες μορφές:

-ο φόβος της αρνητικής κοινωνικής αξιολόγησης

-ο φόβος της γελιοποίησης

-ο φόβος του να απογοητεύσουμε τους άλλους

Μία επανατοποθέτηση μας απέναντι στην κακή επίδοση ή αποτυχία ωστόσο, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη για να αντιληφθούμε ότι η αποτυχία σε κάτι δεν αποτελεί το τέλος μιας διαδρομής, αλλά αντιθέτως έναν απαραίτητο σταθμό του ταξιδιού μας. Είναι μέρος μιας διαδικασίας μάθησης που μας βοηθάει στο να αυξήσουμε τις πιθανότητες να φτάσουμε στο στόχο μας απλά και μόνο επειδή δράσαμε με κατεύθυνση το στόχο μας. Το μόνο που κανείς χρειάζεται να κάνει είναι να δεχτεί ότι δεν είναι τέλειος και να δώσει το δικαίωμα στον εαυτό του να αποτύχει.